De gevel is letterlijk het uithangbord van een gebouw. Architecten hebben tegenwoordig keuze uit een enorm aanbod aan verschillende materialen om het gebouw een eigen gezicht te geven en maken daar ook gretig gebruik van. Veelal positief voor de gebouwde omgeving, maar niet altijd voor de ‘makers’ en gebruikers. De balans tussen creativiteit, realisatie en gebruikscomfort is soms ver te zoeken. In deze Ronde Tafel Sessie met als thema Gevelbouw passeren de nieuwste gevelmaterialen de revue en geven de experts hun visie op het maakbaar maken van de veelzijdige gevel.
Creativiteit
Architecten willen een eigen stempel drukken op het ontwerp van een gebouw. “Wat dat betreft zijn ze met name de afgelopen tien jaar op hun wenken bediend met de vele nieuwe materialen en vormen die beschikbaar zijn gekomen voor toepassing aan de gevel,” zegt Mario van Leeuwen. “Denk aan beton, HPL, vezelcement, keramiek, composiet, natuursteen, om maar eens wat voorbeelden te noemen. En die ontwikkelingen gaan maar door.” Hans Dekker sluit zich daarbij aan. “De creativiteit van de architect neemt sterk toe als gevolg van de nieuwe mogelijkheden. Er ontstaat echter een steeds grotere spagaat tussen creativiteit en realisatie. Architecten bedenken een fantastisch mooie buitenschil en alles wat daarachter zit, is aan de markt om daar een oplossing voor te vinden. Dat levert een bepaalde spanning op; is de creativiteit van de architect nog wel te realiseren? De laatste tien jaar is dat echt wel een issue, waarbij we merken dat het kennisniveau in de markt achterblijft, zowel bij de architect, maar ook bij de aannemer, bij de gevelbouwer,..” Ook Philip Hilven kan dat beamen: “Twintig jaar geleden was het nog vooral blank geanodiseerd aluminium dat toegepast werd in de gevel, nu krijgen we de gekste vragen naar kleuren en garanties toe. Architecten hebben vaak te weinig info en kennis in verband met voorbehandelings- en afwerkingsmogelijkheden van aluminium. Ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden ontwikkelen zich aan een hoog tempo.”
Gebrek aan communicatie
Mario van Leeuwen steekt de hand in eigen boezem. “Het feit dat architecten niet altijd optimaal geïnformeerd zijn over de laatste ontwikkelingen, heeft ook te maken met een gebrek aan communicatie. Wij hier aan tafel moeten beslissingsnemers op gebied van toepassing van (nieuwe) materialen instrueren, informeren,. Dat doen we niet en heeft ook deels te maken met de markt, die zich vraaggericht beweegt in plaats van aanbod gestuurd. Eigenlijk zouden wij oplossingen moeten aandragen aan architecten, alleen zijn ze daar pas in geïnteresseerd als ze er ook daadwerkelijk mee in aanraking komen. Daar zit de missing link. De markt is niet in staat om een zware informatieve stempel te drukken.” Materia speelt wel een rol als kennisbibliotheek voor architecten, meent Ron Teeuw. “Maar om het creatieve stuk uit te werken naar een technisch verhaal, daar is kennis voor nodig en voorkomt problemen tijdens de uitvoeringsfase of gebruiksfase. Het gebeurt regelmatig dat een beoogd ontwerp in de uitvoering problemen oplevert of niet zo gebruiksvriendelijk is als verwacht.” Steffan Hogenberk: “Daar lopen ook wij vaak tegenaan. Wij zitten aan het einde van de keten en moeten dan opeens de planningsproblemen ook nog gaan oplossen. Het moet allemaal gisteren geregeld worden, omdat men dacht dat alles goed geregeld en uitgedacht was.”
Samenwerken
Zefnath Noija: “In de gevelbranche praten we al jaren over samenwerking vanuit de verschillende industrieën. Hele volksstammen gaan naar dat soort sessies, maar in de praktijk komt daar maar weinig van terecht. De bouwkolom denkt nog teveel traditioneel. Bovendien, als er al overleg is in een vroeg stadium staat in het bestek altijd een ‘og’ achter een bepaald product. Dat geeft de aannemer de vrijheid om tegen vijf voor twaalf toch nog te kunnen switchen naar een alternatief. Dat kan natuurlijk ook als positief worden ervaren, want zo kom je als leverancier dichter bij de bron. Dat betekent dat je als leverancier de focus niet alleen op de architect moet leggen, die inderdaad vaak toch niet op je zit te wachten. Verleg de focus naar partijen lager in de bouwkolom, zoals de aannemer, de gevelbouwer of het vastgoedonderhoudsbedrijf. Zij mogen immers kiezen met welke partijen ze gaan werken, mits uiteraard conform bestek. Dat vraagt veranderingen in de tijdsbesteding van de buitendienst, de documentatie en de boodschap die je wil brengen.” Steffan Hogenberk: “Wij merken dat de bouwkolom wel anders gaat denken. De gevelproducent of zelfs de eindgebruiker begint vragen te stellen over bijvoorbeeld UV- en corrosiebestendigheid. We constateren dan ook een kentering naar kwalitatief betere lakken. En men is zelfs bereid er ook iets extra’s voor te betalen. Een positieve tendens, al zien wij ook dat er nog heel veel traditioneel gelakt wordt en naar budget gekeken wordt.”
Meerwaarde
Het budget is inderdaad nog altijd heilig, merkt Philip Hilven. “Dat is ook de reden dat we altijd alles standaard in de basis aanbieden. Eens we de gelegenheid krijgen de meerwaarde van bijvoorbeeld een klasse 2 poeder, een seaside behandeling of pre-anodisatie uit te leggen, worden we door de gevelbouwer vaak terug verwezen naar de architect. Dan moeten we de architect opnieuw gaan overtuigen van het feit dat er wel degelijk extra kwaliteit en garanties afgegeven kunnen worden. In veel gevallen wordt die dan uiteindelijk alsnog toegekend. Ook dat heeft weer te maken met een gebrek aan informatie in het voortraject.” Bart van Wijk heeft een andere ervaring. “Bij kleinere projecten merken we inderdaad een gebrek aan kennis, maar bij de grotere, meer complexe projecten zien we architectenbureaus die zich terdege laten informeren op voorhand. We hebben een aantal positieve ervaringen gehad met zowel Nederlandse, Belgische als Britse architectenbureaus. Ze zijn redelijk goed op de hoogte van wat wél en niet kan. Dat heeft natuurlijk ook te maken met de fase van de markt waarin we zitten. Tijdens de crisis werd meer aandacht besteed aan kennisontwikkeling. In een markt die zich ontwikkelt, heeft iedereen problemen om de juiste mensen te vinden en worden we geconfronteerd met mensen die minder kennis van zaken hebben.”
Exploitatiefase
Hans Dekker ziet het iets minder rooskleurig: “Wij hebben juist het tegenovergestelde gemerkt. Architectenbureaus hebben flink moeten inkrimpen in de crisis. Iedereen die niet direct bij het ontwerpproces is betrokken, is de organisatie uit. Tijd om kennis te vergaren en zich in projecten te verdiepen hebben ze niet. Bovendien, je kunt als architect allerlei mooie dingen bedenken, op moment dat de aanbesteding de markt ingaat, heb je te maken met een aannemer die voor de laagste prijs het project heeft binnengehaald. Hij moet onder de kostprijs en over de rug van alles en iedereen zijn marge proberen te halen. Alle goede bedoelingen van de architect ten spijt, het wordt zo van tafel geveegd omdat de aannemer zijn budget heilig is.” Als de aannemer een onderhoudsverplichting heeft, gaat hij wél anders denken, zegt Mario van Leeuwen. “Maar dat gebeurt nog bij relatief weinig gebouwen.” Bart van Wijk merkt toch dat ook de exploitatiefase steeds belangrijker wordt bij de realisatie van een gebouw. “Een gebouw staat er niet voor slechts tien jaar, maar moet ook daarna nog presteren. De aandacht van de architect en ook de aannemer gaat daar steeds meer naar uit, ze denken in die zin mee met de opdrachtgever. Een positieve evolutie.” Ron Teeuw: “Wij komen toch nog heel regelmatig projecten tegen waarin niet helemaal goed is nagedacht over de exploitatiefase. Grote glasgevels kampen vaak met een enorme warmtelast. Het temperatuurverschil in een gebouw tussen ruimtes vlak achter de gevel of midden in het gebouw kan fors oplopen. Gebruikers klagen steen en been. Met een folie kunnen we dat achteraf prima oplossen, maar dat had ook vooraf al bedacht kunnen zijn.”
Wereld aan zijn voeten
Paul Thyssen: “Waar voorheen een architect binnen de eigen regio of provincie aan zijn informatie kwam, ligt nu dankzij het internet de hele wereld aan zijn voeten. Alles is veel eenvoudiger te vinden en te bekijken. Als wij de aanvragen in onze databanken bekijken, gebeurt het regelmatig dat er in het noorden iemand gaat bouwen met profielen uit Afrika. Want, ‘daar hebben ze een mooi schuifsysteem gezien’. Misschien zien ze wel teveel,” lacht hij. Mario van Leeuwen: “Fabrikanten en leveranciers kunnen daar bovendien op meeliften. We verkopen inmiddels in 45 landen, puur vanwege het feit dat architecten van alles zien en willen.” Hans Dekker antwoordt: “Dat ze veel zien is niet erg en juichen we alleen maar toe. Maar het kan de architecten niet ontslaan van de noodzaak om een technisch verantwoord ontwerp neer te zetten. Dan kunnen ze wel plaatjes verzamelen en een fantastisch moodboard maken, maar is het ook te realiseren? En daar zit een groot probleem.”
Kennis delen
Zefnath Noija: “Iedereen hier aan tafel is er zich wel van bewust dat het delen van kennis steeds belangrijker wordt, maar als fabrikant of leverancier is het lastig de doelgroep te bereiken. We merken bij onze distributeurs bijvoorbeeld dat ze hier volop energie in steken, al dan niet gekoppeld aan een bedrijfsbezoek.” Ook Mario van Leeuwen kan dat onderschrijven. “Je ziet dat wel vooral gebeuren in het buitenland, omdat in Nederland over het algemeen de afstanden niet zo heel groot zijn.” Philip Hilven: “Ook wij ontvangen iedere week gasten – voorschrijvers en plaatsers – voor een volledige uiteenzetting in onze fabriek. Het is voor ons een kleine investering, maar wel zeer waardevol. Specifiek voor de Belgische en Nederlandse markt willen we af van het standaard product om te komen tot een optimaal eindproduct. Tijdens zo’n uiteenzetting leggen we daar de focus op en maar hopen dat ze het oppakken.” Hans Dekker: “We moeten dus eigenlijk de markt vanaf de andere kant benaderen; niet sec kennis overdragen, maar events organiseren en hopen dat de kennis die we overdragen blijft hangen.” Ron Teeuw: “Via de moderne kanalen kun je relatief eenvoudig doelgroepen targetten. We zijn bijvoorbeeld druk bezig met het schrijven van whitepapers waarin we heel gericht kennis overdragen.” Ook Paul Thyssen ziet de nieuwe media als geschikt uithangbord. “Daarnaast organiseren we heel regelmatig webinars die we afwisselen met events. Zo bereik je gericht een grote groep.”
De heren aan tafel geven hieronder ieder een korte toelichting op de laatste innovaties en ontwikkelingen binnen hun vakgebied. 
Prefab beton
Bart van Wijk van Loveld: “We merken een toenemende vraag naar lichtgewicht materialen aan de gevel, echter wél in een steenachtig uiterlijk, als gevolg van renovatiedoeleinden en het thema duurzaamheid. Sinds kort zijn we terug gestart met het produceren van gevelpanelen uit vezel versterkt beton die in combinatie met een aluminium gevel toegepast kan worden. We hebben geen standaard product, maar werken altijd op maat van de klant en personaliseren de betonnen elementen in de gewenste vorm en structuur met keuze uit vele nabewerkingen. Omdat de ruimte op een bouwterrein vaak beperkt is, kunnen we een totaaloplossing naar de bouw brengen. De ramen en kozijnen kunnen onder geconditioneerde omstandigheden bij ons in de fabriek in het element worden geplaatst. Dat geeft veel minder interactie op bouw, minder kraanbewegingen, minder opslag op bouwplaats.”
Creatieve gevelbekleding
Hans Dekker van Creative Cladding: “We merken een toenemende vraag naar een bepaalde brandwerendheid van de gevel. Was een paar jaar geleden aluminium composiet in een onbrandbare klasse heel moeilijk te realiseren, inmiddels is dat met A2Composite geen enkel probleem meer. Daarnaast zijn we de tendens van een gesloten naar een open gevel, waarbij de gevel steeds meer als integraal object wordt beschouwd in plaats van dat alle partijen op een eilandje werken. Dat biedt volop voordelen als het gaat om op elkaar afgestemde detailleringen en komt uiteraard de kwaliteit ten goede.”
Lijmen
Mario van Leeuwen van Tweha: “Een lijm is in de basis een chemisch product. Bij ons ligt de prioriteit om een zo groen mogelijk product op de markt te zetten. Dat vertaalt zich naar producten waarbij geen primers benodigd zijn. Primers zijn immers over het algemeen hele vervelende producten voor mens en milieu. Daarnaast proberen we de milieubelasting zo laag mogelijk te houden. Dat betekent dat in onze kitten geen zware metalen zitten en daarin zijn we de enige in de wereld.”
Gevelbeplating
Zefnath Noija van Rockpanel: Wij zijn heel sterk actief in de renovatiemarkt, vooral in het energetisch verbeteren van puien en gevels. Vastgoedonderhoudsbedrijven zijn steeds belangrijker voor ons. Dat vraagt een andere benadering. Het is niet meer belangrijk wat je kan verkopen, maar wat een pand nodig heeft. De ene keer is dat een beplating met een anti-graffiti behandeling, de andere keer een zelfreinigend beplating en weer een ander keer is de dikte van de constructie leidend. Een van de belangrijkste USP is dat onze producten voor 45 tot 50% uit gerecycled materiaal wordt vervaardigd en dat doen we al sinds midden jaren tachtig. Onze producten hebben een bewezen duurzaamheid van zestig jaar. Dat was voorheen niet belangrijk, nu is het onze vijfde airbag.”
Poedercoaten
Philip Hilven van Alural: “Specifiek voor de Belgische en Nederlandse markt willen we af van het standaard product om te komen tot een optimaal eindproduct. Daarbij vestigen we de aandacht op de voorbehandeling en het verschil tussen een esthetische en corrosie garantie. Een optimale bescherming tegen corrosie wordt behaald in de voorbehandeling. Een 2- of 3-laags laksysteem brengt niets meer, tenzij hele specifieke primers worden gebruikt die dan weer heel erg duur of milieubelastend zijn. Daarnaast stellen we ons enorme terrein beschikbaar aan ramen- en deurenleveranciers als extra service om eindproducten te stockeren.”
Poeders
Hans Kubben van Oxyplast: “Onze grootste vernieuwing bestaat eigenlijk al lange tijd, maar wordt nu meer en meer door de markt gedragen. Het gaat om klasse 2 of 3 poeders met een verhoogde UV resistentie en langere garanties tot wel twintig jaar.” Steffan Hogenberk van Oxyplast vult aan: “Daarnaast is steeds meer aandacht voor onze lage temperatuur poeders, waarbij een besparing kan worden behaald op energieverbruik of doorlooptijd van het afbakproces. Ook hebben we flexibele poeders in ons assortiment die het toelaat om vlakke platen na het lakken nog te kanten. Ook dat kan de nodige besparingen opleveren, hetzij in opslag, hetzij in transportkosten, hetzij in het productieproces.”
Folies
Ron Teeuw van Blomsma: “Wij verwerken al heel lange tijd zelfklevende folies en zijn select partner van 3M. We merken dat PVC-vrije folies steeds meer worden toegepast op gevels, net zoals de niet-gemetalliseerde glasfolies en isolerende glasfolies een trend is van de laatste jaren. Op het gebied van nanocoating zijn er mooie ontwikkelingen gaande, zoals anti-graffiti, zelfreinigend, et cetera. Maar het meest interessante is een bedrijf uit Nederland dat zelfklevende lakken ontwikkelt. Ziet er veelbelovend uit met een duurzaamheidverwachting van 25 jaar. Dat heeft met name te maken met het feit dat de elementen eruit zijn die een lak flexibel houdt. Die zijn niet nodig op moment dat de lak al gedroogd uit de productiestraat komt. In de basis is het een echt vernieuwend product waar ik hoge verwachtingen van heb. Wordt vervolgd!”
Software
Paul Thyssen van Orgadata: “De kennis bij gevelbouwers is dramatisch achteruit gelopen. Met onze nieuwste software Infoserver kunnen we fabrieken papierloos aansturen en wordt enkel de informatie die nodig is op de werkplek getoond. Op die manier creëren we rust op de werkvloer. De eerste pilots lopen nu en zien er veelbelovend uit. Infoserver wordt ons tweede standbeen naast Logikal. We merken dat een gevelbouwer enorm veel waarde hecht aan het communiceren van relevante info op het juiste moment en op de juiste plek. Nu zijn ze ontzettend veel tijd kwijt met zoeken, uitleggen,…. Infoserver helpt arbeidsprocessen te verbeteren en kennis op de juiste plek te krijgen.”
